حجت بن حسن (مهدی)

همچنین ببینید: مهدی

حجت پسر حسن (مهدی) (?-۲۵۵ هجری) فرزند حسن پسر علی و نرجس است. به باور شیعیان دوازده امامی وی در شهر سامرا متولد شده و در ۵ سالگی به امام رسیده‌است. آنان عقیده دارند که او دو غیبت دارد، غیبت صغری (کوتاه) حدود هفتاد سال و غیبت کبری که هنوز ادامه دارد. بر اساس باور شیعیان، امام دوازدهم شیعیان منجی عالم است و پس از ظهور جهان را پر از عدل و داد می‌کند و او آخرین امام (دوازدهمین امام) است. وجود روایات در خصوص ظهور و خروج قائم و انتظار شیعیان در طول سالیان دراز، نه تنها موجب انشعابات متعدد در شیعیان گردید بلکه همواره موجبات حساسیت و یا نگرانی زمامداران وقت را فراهم می‌آورده‌است.
همینطور روایت دیگری که مشخصاً «قائم» را امام دوازدهم یا «نهمین فرزند از نسل حسین بن علی» معرفی میکند، موجب حساسیت یا نگرانی خلفای عباسی مخصوصاً بعد از امام، علی شده بود. بهمین دلیل شیعیان نزدیک به «ناحیه مقدسه» برای حفظ خود وامامان خود بسیار رازداری و تقیه می‌نمودند.

تولد

بنا بر اکثر روایات شیعه، حجت بن حسن در ۱۵ شعبان سال ۲۵۵ هجری در سپیده دم روز جمعه در شهر سامرا واقع در عراق امروزی، دیده به جهان گشود. شیعیان زادروز او را که «نیمهٔ شعبان» خوانده می‌شود جشن می‌گیرند.

اختلاف در تاریخ تولد ایشان بین سالهای ۲۵۴، ۲۵۶، ۲۵۷ ه.ق در ۸ شعبان، ۲۳ رمضان یا ۱۹ ربیع الاول میباشد. بعضی این اختلافات ازجمله در تاریخ تولد را بدلیل وجود حالت تقیه درآن سالها میدانند که اطلاعات تفصیلی مربوط به آن حضرت، تاریخ تولد و حتی نام وی تا سالها از عامه مردم مخفی نگه داشته میشد.

پس از مرگ محمد عسگری، چون مردم از ایشان فرزندی را نمیشناختند بنا را به اتمام امامت گزاردند. اما گروهی به سرکردگی عثمان بن سعید گفتند فرزندی از وی وجود دارد که تابحال در سردابی پنهان بوده‌است و امام اوست: «آن امام مرا [عثمان] میان خود و مردم میانجی گردانیده. اگر هر سخنی دارید به من گویید و هر پولی دهید به من دهید.»

در آن زمان، برادر حسن بن علی العسکری -فردی بنام جعفر بن علی- اعلام کرد که برادرش هیچگاه فرزندی نداشته‌است. وی بعدها در میان شیعیان به جعفر کذّاب شهرت یافت.

نام

در حدیثی از محمد پیامبر اسلام، نقل شده‌است که مضمون آن چنین است: «مهدی از نسل من است. نام او همنام من و کنیه اش هم کنیه من است...»

برخی از شیعیان از بردن نام اصلی وی «محمد» ابا می‌کنند و هنوز با «م.ح.م.د» از وی یاد می‌کنند، البته بسیاری نیز این منش را حاصل عمل به حدیثی میدانند که از جو شدید تقیه یا خفقان علی الخصوص از عصر پدر وی محمد عسگری و پس از آن از عصر غیبت صغری و غیبت کبری باقی مانده‌است.

شیعیان از ایشان با القابی همچون حجّت، قائم، منتظَر، حجّت، قائم، بقیةالله، ولی عصر، صاحب الزّمان، خلف و... از امام دوازدهم خود نام می‌برند که مشهورترین آن‌ها مهدی است.

ابن خلکان می‌نویسد: «لقب معروف او حجّت است. شیعه همو را منتظر و قائم مهدی می‌داند.» و محدث نوری ۱۸۲ لقب او را از متون اسلامی گرد آورده که هر کدام بر فضیلتی از فضایل او دلالت دارد.

والدیـن

پدر وی «حسن بن علی العسکری» بود. وی بدلیل حساسیت خلفای عباسی معاصر در میان پادگان نظامی تحت محافظت شدید بود، بهمین دلیل شیعیان او را با لقب «عسکری» (لشگری) می‌شناسند.

مادر وی نرجس که در میان شیعیان بنام نرجس مشهور است. برخی از روایات رسیده حاکی از آنست که نرجس حتی تا زمان نزدیک به وضع حمل، هیچگونه نشان ظاهری از حالات بارداری نداشته‌است.

از دیگر القاب او حجت، قائم و خلف صالح است که مشهورترین آنها مهدی می‏باشد.

دوران امامت

از دیدگاه شیعیان دوران امام وی به سه دوره غیبت صغری، غیبت کبری و ظهور تقسیم می‌شود.

غیبت

«غیبت» به معنای ناپیدا بودن در مقابل «ظهور» است ولی «ناپدید بودن» در مقابل «حضور» نیست. بنا بر اعتقاد شیعیان غیبت دوره‌ای است که امام در میان مردم ظهور ندارد و به دو دوره غیبت صغری(کوچک‌تر)و غیبت کبری(بزرگ‌تر) تقسیم می‌شود و با ظهور امام به پایان می‌رسد.

هانری کربن در توضیح معنای امام غایب می‌گوید:«صاحب الزمان عنوان ویژه امام غایب است. کسی که برای حواس ظاهری ناپیدا، ولی حاضر در قلب مومنان است.»

غیبت صغری

این دوره از مرگ حسن پسر علی در سال ۲۶۰ ه.ق. آغاز شده و تا سال ۳۲۹ ه.ق. به طول انجامیده‌است. در این دوره چهار نفر نائب خاص امام زمان بوده‌اند و شیعیان از طریق آنها با امام در ارتباط بوده و مسائل خود را طرح می‌کرده‌اند. در زمان غیبت صغری چهارتن از بزرگان شیعه وکیل و سفیر و نایب خاص حجت بن حسن بودند.

غیبت کبری

غیبت کبری از مرگ چهارمین نایب خاص امام مهدی در سال ۳۲۹ (قمری) آغاز می‌شود و تا ظهور او ادامه خواهد داشت. روایت شده‌است: مردم از امام در غیبتش همان گونه بهره مند می‌شوند، که از خورشید پشت ابر.

ظهور

منع تعیین وقت ظهور مهدی

در روایات شیعه، شدیدا شیعیان را از تعیین وقت ظهور مهدی برحذر داشتند، و به تعیین کننده‌گان وقت ظهور نسبت دروغگو داده‌اند.

بعد از ظهور

به باور شیعیان و احادیث بعد از ظهورش زمین نعمت‌های خود را نشان می‌دهد و امنیت برقرار می‌گردد و تمام ۲۷ رشته علم که قبل از ظهور فقط ۲ رشته آشکار بود، معلوم می‌گردد و...

القاب

مهدی

مهدی در لغت به معنای «هدایت شده» است و در اصطلاح مسلمانان کسی است که پیامبر وعده داده در آخرالزمان ظهور می‌کند و دین را دوباره احیا می‌کند.

پا نویس

1. کربن، هانری؛ تاریخ فلسفه اسلامی؛ ترجمه:جواد طباطبایی؛ تهران:کویر، انجمن ایران‌شناسی فرانسه؛ چاپ چهارم:۱۳۸۴؛ ص۱۰۳
2. مجلسی، محمد باقر؛ مهدی موعود (بحار الانوار، جلد ۱۳)؛ ترجمه: علی دوانی؛ناشر: دارالکتب الاسلامیه؛ چاپ بیست و ششم: ۱۳۷۳؛ ص ۶۸۸
3. کربن، هانری؛ تاریخ فلسفه اسلامی؛ ترجمه:اسدالله مبشری؛ تهران:موسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ سوم:۱۳۶۱؛ صص ۹۹ و ۱۰۰

منابع

‎

منابع مرتبط

• مجلسی، محمد باقر؛ مهدی موعود (بحار الانوار، جلد ۱۳)؛ ترجمه: علی دوانی؛ناشر: دارالکتب الاسلامیه؛
• کربن، هانری؛ تاریخ فلسفه اسلامی؛ ترجمه:جواد طباطبایی؛ تهران:کویر، انجمن ایران‌شناسی فرانسه؛ چاپ چهارم:۱۳۸۴؛
• کربن، هانری؛ تاریخ فلسفه اسلامی؛ ترجمه:اسدالله مبشری؛ تهران:موسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ سوم:۱۳۶۱؛
• ثقة الإسلام کلینی؛اصول کافی، جلد سوم، کتاب حجت
• تلافی داریانی، علی اکبر، فضائل المهدی علیه‌السلام، انتشارات نیک معارف، تهران، ۱۳۷۲.

الگو:Wikireadr