علی پسر حسین چهارمین امام شیعیان است. او در ۱۵ جمادی الاول سال ۳۶ هجری (صحیح ترین قول) و یا سال ۳۸ هجری متولد شد. مادرش به اعتقاد شیعیان و بعضی سنیان شهربانو دختر یزدگرد سوم ساسانی (پادشاه ایران) بود. ولی در روایت‌های کهن‌تر مادر وی کنیزی از اهالی سند دانسته شده‌است. نام این کنیز را غزاله یا سُلافه آورده‌اند.
کنیه و القاب[]
کنیهٔ ایشان «ابومحمّد» و «ابوالحسن ثانی» است. القابشان نیز «زین العابدین»، «سجّاد»، «سید العابدین»، «زکی»، «امین» و «ذو الثّفنات» می‌باشد.
قبل از امامت[]
او دو سال در دوران امامت علی، ۱۰ سال در دوران امامت امام حسن و یازده سال در دوران امامت پدرش امام حسین زیست.
خلفای معاصر[]
- یزید پسر معاویه (۶۱- ۶۴ ق)
- عبدالله پسر زبیر (۶۱ - ۷۳)
- معاویه پسر یزید (چند ماه از سال ۶۴)
- مروان پسر حکم (نه ماه از سال ۶۵)
- عبد الملک پسر مروان (۶۵- ۸۶)
- ولید پسر عبدالملک (۸۶- ۹۶)
عصر امامت[]
در ۵۷ سال زندگی خویش، ۳۴ سال امامت مسلمانان را بر عهده داشت.
دوره اسارت:
- امام سجاد در فاجعه کربلا حضور داشت و پس از کشته شدن پدرش در رأس بازماندگان، ابلاغ پیام قیام و کشته شدن امام حسین را بر عهده داشت و به افشای چهره حکومت اموی و بیدار ساختن افکار عمومی پرداخت.
دوره قیام‌ها و شورش ها:
- در این دوره، امام در مقابل قیام‌هایی که جنبه خوانخواهی از کشتگان کربلا داشت و مخالفت بر ضد حکومت بود (مانند : قیام مختار، شورش مدینه یا فاجعه حرّه) مواضع مناسبی اتخاذ می‌کرد.
دوره ثبات و سازندگی:
- مهم ترین برنامه‌های امام در این دوره بر محورهای زیر استوار بود:
تبیین فرهنگ و اندیشه اصیل اسلامی:
- با کشته شدن امام حسین سرگردانی در جامعه شیعه راه یافت و حتی بعضی امامت امام زین العابدین را نپذیرفته و عمویش محمد حنفیه را امام دانستند. و به اعتقاد امویان با واقعه کربلا خاندان امیرالمؤمنین و شیعیان را نابود شده پنداشتند. در چنین شرایطی امام به سازماندهی دوباره شیعیان پرداخت.
- شیوه‌های تبلیغی امام: مهم ترین عمل امام تبیین اندیشه اصیل و از بین بردن خرافات و انحرافات بود. ایشان در روش را در پیش گرفتند:
- ارشاد در بیانات: نمونه‌ای از تعایم تربیتی امام «رساله حقوق» است که در آن به وظایف انسان بر خدا و خود و خلق خدا می‌پردازند.
- تبیین عارف در غالب دعا:او غالب معارف و رهنمودهای خویش را در غالب دعا بیان می‌کرد که به «صحیفه سجادیه» معروف است. «صحیفه سجادیه» بعد از قرآن و نهج البلاغه غنی ترین گنجینه معارف به شمار می‌رود؛ به طوری که دانشمندان آن را «همتای قرآن»، «انجیل اهل بیت» و «زبور آل محمد» نامیده‌اند. نمونه دیگر دعایی است که به یکی از نزدیکترین یاران خود «ابوحمزه ثمالی» آموخت و در سحرهای ماه رمضان خوانده می‌شود.
تبیین و تثبیت مسئله امامت
- در نظر شیعه، امامت یکی از اصلی ترین اصول دین است که بعد از وفات رسول خدا متروک مانده و شناساندن این مقام و صاحبان اصلی آن از فعالیت‌های اصلی ائمه بوده‌است. امام این مهم را در غالب‌های مختلف تفسیر قرآن، بیان احادیث، مسائل فقهی و شرعی، ارائه کرامت و... این هم را به انجام می‌رسانید.
تربیت نیروهای صالح و آگاه به تشیع (نیرو سازی):
- امام به جذب نیروهای متعهد و آموزش آنان با تاکید بر رازداری پرداخت و بسیاری از موانع موجود در راه مبارزه را کاست. شیخ مفید می‌نویسد:«فقهای هل تسنن به قدری علوم از او نقل کرده ند که به شمارش نمی‌گنجد...» او تکید بسیاری بر زدودن دین ز ملاک‌های جهلی و نحرافی داشت.برای نمونه در حالی که در حکومت اموی برتری دادن عرب بر غیر عرب بود(حتی عجم را پست تر از حیوان می‌شمردند!) امام نهایت دقت را در رفتار با ایشان داشت و با بردگان با نهایت ظرافت برخورد می‌کرد.
احیای فقه شیعه:
- اگر چه در زمان امامت امام سجاد مردم بیشتر پیرو ارزشهای خلافت بودند و شرایط مناسبی برای امام فراهم نبود؛ با این حال امام با تکیه بر احادیث نبوی سیره فقه شیعه را پی ریزی کرد و شرایط را برای بیان جزئیات برای امام باقر و امام صادق فراهم آورد.
فرزندان[]
شیخ مفید اولاد علی بن الحسین را پانزده نفر دانسته:
- محمد باقر که مادرش امّ عبدالله دختر حسن مجتبی بوده.
- عبداالله
- حسن
- حسین
- زید
- عمر
- حسین اصغر
- عبد الرحمن
- سلیمان
- علی (کوچک‌ترین فرزند)
- خدیجه
- محمد اصغر
- فاطمه
- علیه
- امّ کلثوم
اصحاب[]
مشهور ترین اصحاب و راویان ایشان عبارت‌اند از:
- ثابت بن دینار معروف به ابوحمزه ثمالی
- ابوخالد کابلی
- یحیی بن ام طویل
- سعید بن جبیر
- سعید بن مسیب
- عمرو بن عبدالله سبیعی
شهادت[]
در ۱۲ یا ۱۸ یا ۲۵ محرم سال ۹۵ هجری واقع شده‌است. از روایات معتبر فراوان معلوم می‌شود که او با زهر ولید بن عبد الملک کشته شد. او در مدینه و در خانه خود وفات یافت و در قبرستان بقیع کنار قبر امام حسن مجتبی مدفون است.
پانویس[]
منابع[]
- جلاء العیون (تاریخ چهارده معصوم علیهم لسلام)، علامه مجلسی، تحقیق سید علی امامیان، انتشارت سرور، ۱۳۸۳، شابک: ۳- ۳- ۹۱۴۶۷- ۹۶۴
- منتهی الآمال، شیخ عباس قمی
- سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، مؤسسه امام صادق، ۱۳۸۱، شابک : ۸- ۱۰۶- ۳۵۷- ۹۶۴
- تاریخ اسلام، جمعی از نویسندگان - زیر نظر دکتر صادق آیینه وند، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۲، شابک : ۹- ۳۳- ۷۰۳۰- ۹۶۴
- فرهنگ شیعه، نویسندگان: محمد خطیبی و دیگران، انتشارات زمزم هدایت، ۱۳۸۵، شابک: ۷- ۷۳- ۸۷۶۹- ۹۶۴
جستارهای وابسته[]
پیوند به بیرون[]
الگو:Wikireadr